هفتمین پیش‌همایش همایش ملی پیشگیری از سوءمصرف موادمخدر صنعتی با محوریت «اعتیاد و نقش پلیس در تحقق امنیت اجتماعی» برگزار شد .

هفتمین پیش‌همایش همایش ملی پیشگیری از سوءمصرف موادمخدر صنعتی با محوریت اعتیاد و نقش پلیس در تحقق امنیت اجتماعی در تاریخ مورخ سه‌شنبه ۲۹ / ۴ / ۱۴۰۰ برگزار شد .

گزارش این پیش همایش بدین شرح است:

سخنران: جناب آقای مهدی حمیدی ( رئیس اداره آموزش و مشارکت عمومی معاونت اجتماعی فرماندهی انتظامی استان یزد )

موضوع جلسه درمورد اعتیاد و نقش پلیس در امنیت اجتماعی است. لازم است برای اینکه بتوان این موضوع را کامل و جامع مطرح کرد، ابتداً بحث امنیت اجتماعی را مطرح کرد. اگر در مقالات و جزوات متعدد، به‌دنبال معنای بستر اجتماعی بگردیم، نمی‌توان معنایی یکپارچه و مفهومی به‌صورت اشتراکی پیدا کرد؛ زیرا باتوجه به جوامع، کشورها و فرهنگ‌های هر کشور معنی و مفهوم امنیت اجتماعی می‌تواند متفاوت باشد. اما یک تعریفی که کامل باشد و همه کشورها و همه افراد می‌پذیرند، این‌ است که امنیت اجتماعی، یعنی به دور بودن از مخاطرات و اضطراب‌های اجتماعی که می‌تواند افراد اجتماع را از حالت احساس امنیت و آرام خارج کند. درخصوص امنیت اجتماعی به‌صورت گسترده و فراوان می‌توان صحبت و موضوعات مختلف را مطرح کرد اما چیزی که در خود بحث امنیت اجتماعی مهم است این است که چه چیزهایی باعث می‌شود که امنیت اجتماعی به مخاطره افتد؟ وقتی در تعریف امنیت اجتماعی می‌گوییم هرگونه مخاطره و اضطراری که به مردم جامعه وارد می‌شود، باید ببینیم چه عامل‌هایی باعث این اضطراب و استرس و در حوزه اجتماع می‌شود. اگر پیامد و ویژگی برای مخاطره در نظر بگیریم که تمام مقالات و کتاب‌ها و اندیشمندانِ آن موضوع، متفق‌القول بیان می‌کنند، سه عامل را می‌توان به‌عنوان عوامل برهم‌زننده امنیت اجتماعی دانست؛ ۱) ایجاد یاس و ناامیدی از وضعیت آینده ۲) نارضایتی از وضع موجود، تمایل به برون رفت و تعدی از فصل حاضر ۳) اضطراب‌ها و نگرانی‌های اجتماعی. بسیاری از آسیب‌های اجتماعی می‌تواند تک تک این موضوعات را با خود داشته باشد. زمانی‌که به سراغ موضوعاتی می‌رویم که همه مردم جزو مطالباتشان هست نگاه می‌کنیم اولین آیتمی که می‌تواند امنیت اجتماعی را در بیشترین سطح و محدوده خود به مخاطره بیاندازد و درگیر کند، موضوع اعتیاد، موضوع بسیار کاربردی در نگاه اکثر مردم به عنوان یک مخاطره دیده می‌شود؛ چراکه هر سه ویژگی را به‌صورت همزمان دارد. اول بحث یاس و ناامیدی را در خودِ فرد معتاد و خانواده که دارای فرد معتاد هستند و محله‌ای که فرد معتاد در آن حضور دارد و در جوامعی که شاهد رفت و آمدهای معتادان هستند است. نارضایتی از وضع موجود که معمولاً در ارتباط‌هایی که مردم با پلیس دارند در موضوعات به‌ویژه در خصوص بحث معتادان متجاهر و موضوعات مرتبط و همچنین اضطراب و نگرانی که خانواده ها دارند از این‌که فرزندانشان یا اعضای خانواده‌شان با افراد معتاد یا کسانی‌که در معرض خطر هستند در ارتباط باشند. بنابراین می‌بینید اعتیاد یکی از عواملی است که به خودی خود می‌تواند از عامل‌های مهم برهم‌زننده امنیت اجتماعی باشد. برای اینکه بتوان نقش پلیس را در این حوزه خوب و کامل بحث کرد و به اشتراک گذاشت باید بدانیم در حوزه قانون اساسی و به اصطلاح قانون نیروی انتظامی، هدف از تشکیل نیروی انتظامی و وظیفه آن در بحث تاسیس چه چیزهایی را تعریف کرده. زمانی که به سراغ قانون نیروی انتظامی میرویم، در دو ماده، این موضوع را بیان کرده‌است. ماده ۳ هدف از تشکیل نیروی انتظامی و ماده ۴ وظایف و مأموریت‌های نیروی انتظامی را طرح می‌کند، نکته‌های قابل توجه و قابل بحثی داریم. ماده ۳ به صراحت اعلام می‌کند "هدف از تشکیل نیروی انتظامی جمهوری اسلامی، استقرار نظم و امنیت تامین آسایش عمومی فردی و نگهبانی و پاسداری از دستاوردهای انقلاب اسلامی در چهارچوب این ‌قانون در قلمرو کشور جمهوری اسلامی ایران است‌". زمانی‌که هدف از تشکیل نیروی انتظامی سطح تامین آسایش عمومی و استقرار نظم و امنیت باشد، می‌بینیم که موضوع امنیت اجتماعی یکی از اهدافی است که برای تشکیل نیروی انتظامی در قانون دیده شده. اما ماده ۴ این را به صورت کلی‌تر، ریزتر، جزئی‌تر و تخصصی‌تر در قالب ماموریت‌ها، به وظایف پلیس مطرح می‌کند ماده ۴: "مأموریت و وظایف نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران عبارت است از:

۱: استقرار نظم و امنیت و تامین آسایش عمومی و فردی‌._ در اهداف نیز مطرح شد. _ ۲: مقابله و مبارزه قاطع و مستمر با هرگونه خرابکاری‌، تروریسم‌، شورش و عوامل و حرکت‌هایی که‌ مخل امنیت کشور باشد، با همکاری وزارت اطلاعات‌. _ برنامه‌هایی که در حوزه پلیس برای استقرار نظم و امنیت برای ارتقاء احساس امنیت اجتماعی برنامه‌ریزی می‌شود، بحث استمرار و مستمر بودن آن به‌عنوان یکی از اهداف و وظایف پلیس آورده‌شده، مسئولیت پلیس را بیشتر میکند. شاهد این هستیم که برنامه‌ریزی‌ها، مطالعات و پژوهش‌های حوزه نیروی انتظامی با تعریف واحدها و مجموعه‌های تخصصی به سمت ارزیابی عملکردها، مطالعات میدانی، بررسی آمارهای دقیق و کارشناسی و در نهایت اصلاح و تغییر، در ادامه حرکت است. _ نکته مرتبط با بحث ما، یعنی اعتیاد، بند ۸ ماده ۴ است؛ ۸: انجام وظایفی که بر طبق قانون به عنوان ضابط قوه قضاییه به‌عهده نیروی انتظامی محول است ازقبیل‌: الف‌: مبارزه با مواد مخدر، ب‌: مبارزه با قاچاق، ج‌: مبارزه با منکرات و فساد، د: پیشگیری از وقوع جرایم‌. اینکه قانون گذار اولین وظیفه‌ای را که به نیروی انتظامی محول کرده، بحث مبارزه با مواد مخدر عنوان بوده، نشان از اهمیت این موضوع در جایگاه ویژه‌ای که بحث مبارزه با موادمخدر، درمورد استقرار و احساس امنیت است؛ به نمایش می‌گذارد. همانطور که بیان شد که چرا مبارزه با مواد مخدر می‌تواند در ارتقاء احساس امنیت اجتماعی، موثر واقع شود سه ویژگی اصلی برهم‌زننده امنیت اجتماعی، است. در حوزه فرهنگی زمانی که به حوزه مواد‌مخدر نگاه می‌کنیم می‌بینیم قانون به دستگاه‌هایی مسئولیت داده و قدر السهم هر دستگاه را به فراخور آن دستگاه، مشخص می‌کند. چیزی که مشهود هست، مطالبات مردمی در حوزه پیشگیری و مبارزه با موادمخدر خلاصه می‌شود در مجموعه‌ای جدی‌تر و متوالی‌تری را داشته‌باشد. هرچند قانونگذار وظایفی را برای دستگاه‌ها مشخص کرده، اما شاید به دلیل بحث عدم اطلاع‌رسانی در حوزه شهروندی شاید برخی از مردم وظایف دستگاه‌ها را در هر حوزه ندانند و هر موضوعی که مرتبط با بحث موادمخدر یا کاهش امنیت اجتماعی باشد، مرتبط با پلیس می‌دانند و پلیس به‌دلیل آن تعریفی که در ماده ۳ بیان شده خود را موظف می‌داند، برای اینکه آن احساس امنیت اجتماعی در مردم دچار خط شکسته نشود و مطالبات مردم را از طریق سامانه‌های ارتباطی که معروف‌ترین آن سامانه ۱۱۰ است، پیگیر و پاسخگو باشد. البته پلیس در کنار اقدامات اجرایی که در حوزه موادمخدر، پیشگیری از اعتیاد انجام می‌دهد، همزمان اقدامات فرهنگی را نیز در قالب آموزش‌های شهروندی پیش گرفته که قالب‌های متعدد و گوناگونی دارد. برای اینکه عزیزان یک ذهنیتی را نسبت به مجموعه نیروی انتظامی داشته‌باشند، میگویم؛ نیروی انتظامی برای اینکه بتواند تمام اقدامات اجرایی خود را مطالعه موردی، پژوهش میدانی و آمارهای متقن و کاملی از اقدامات داشته باشد تا بتواند این آمارها را با تحلیل کاربردی به مرحله اجرا برای طرح‌های نتیجه‌ساز و هدفمند پیاده‌سازی کند، واحدهای مختلفی را ایجاد کرده‌است. یکی از واحدهایی که به صورت تخصصی در بحث پژوهش، تحقیق و مطالعه را به‌عهده دارد، دفاتر تحقیقات کاربردی در استان‌هاست و ارتباطی که این دفاتر با نخبگان،صاحب نظران، دانشگاه‌ها و اندیشمندان حوزه‌های اجتماعی، جامعه‌شناسی و نسبت به موضوعی که مورد مطالعه و پژوهش قرار می‌گیرد، دارند؛ یکی از بسترهای ارتباطی و همچنین مطالعاتی دیدگاهی اجتماعی است. دوم واحدهایی مثل معاونت اجتماعی که پل ارتباطی پلیس با مردم است که معمولاً معاون محترم اجتماعی ناجا را در قالب و شخصیت سخنگویی نیروی انتظامی در رسانه‌ها می‌بینید که اقدامات و برنامه‌های نیروی انتظامی را صرف نظر از مردم می‌رسانند، یکی از ارتباط‌های چهره به چهره مردمی است که مردم بتوانند از این کانال و از این مسیر، محتوا و موضوعات را برداشت بکنند. یکی از ادارات زیرمجموعه اجتماعی بحث اخبارسنجی است که این طرح‌ها و اقداماتی که انجام می‌شود را در بحث میدانی نظرسنجی می‌کنند، خود مردم بدون علاقه و موضوعیت و بعضاً حتی با انجام کارهای مطالعاتی که از حوزه دانشگاه مطالبه می‌شود با اعضای گروه‌های علمی دانشگاهی اتفاق می‌افتد، روند اجرای برنامه ها را ارزیابی می‌کند.

نقش پلیس:
اینکه گفتیم هم‌زمان اقدامات فرهنگی انجام می‌شود، بحث آموزش همگانی شهروندی است که در قالب تولید موشن، فیلم‌های کوتاه، فیلم‌های نمایشی بلند، سریال‌ها، تولید اینفوگراف‌ها و تولید پادکست هاست که جوامع مختلف آن را براساس نیازمندی به‌عنوان مخاطب به جامعه هدف مشخص می‌کند و ارائه آموزش را در خدمت آنها هستیم؛ مثل جوامع دانش‌آموزی، دانشجویی، کارمندان دولت، قشر عظیم و فعال تاثیرگذارند. ارتباط با برگزاری نمایشگاه و مسابقاتی که برگزار می‌شود، برقرار است اما اجرای طرح‌های اجتماعی پیشگیری از اعتیاد که معمولاً در قالب طرح جمع‌آوری معتادین متجاهر یا بحث اجرای طرح‌های پیشگیری از جمله اعتیاد در حوزه پلیس موادمخدر که پلیس تخصصی این موضوع است، اجرا می‌شود، ضمن مطالعات اجتماعی و اثرگذاری نتایج مطالعات میدانی بحث اجرای طرح‌های عملیاتی است. در چند سال اخیر با تغییراتی که در حوزه دستگاه‌ها اتفاق افتاد، شورای هماهنگی موادمخدر و برنامه واحدهای درمانی معتادین، شکل پروسه‌های کاری و تعریف آن، متفاوت شد سهم و نقش همه دستگاه‌ها در حوزه سیاستگذاری درمانگری مشخص شد. در این بخشنامه و سیاست، نیروی انتظامی موظف به شناسایی و اجرای دستورات مقام محترم قضایی است. وقتی خانواده‌ای یا محل‌هایی، درگیر فرد معتاد هستند، درخواست‌شان را در قالب یک عریضه به دادگاه ارائه می‌دهند و درنهایت قاضی یا دادستانی یا دادیاری که برای آن موضوع تایید شده، تحت عنوان دستگیری یا جمع‌آوری معتادین، دستور صادر می‌کند. نیروی انتظامی یا پلیس مبارزه با موادمخدر به عنوان ضابط قضایی نسبت به جمع‌آوری معتادین، اقدام می‌کند. درمورد درمانگری یک زنجیره تعریف شده که دارای حلقه‌های ارتباطی است؛ یعنی هرکدام از دستگاه‌ها، وظایف خودشان را به صورت سلسله‌وار انجام می‌دهند تا در نهایت نتیجه به درمان فرد معتاد، ختم شود. بعضی از اوقات این حلقه‌ها مفقود می‌شود؛ یعنی آن جمع‌آوری اتفاق می‌افتد، غربالگری با تیم‌های دانشگاه علوم پزشکی و بهزیستی، درمباحث مطالعاتی، افرادی که جمع‌آوری شده‌اند، تحویل بهزیستی می‌دهند، صورت می‌گیرد. اینکار اقدامات خاص خودش را دارد. گاهی اوقات گلایه‌های مردمی به این شکل است که معتادان را جمع‌آوری میکنند اما آنها مجدد وارد جامعه می‌شوند. یکی از دلایل آن عدم اطلاع‌رسانی و آگهی شهروندی است‌ از بحث مطالعاتی که روی معتادین انجام و توسط کارشناس بهزیستی و مشاوران حوزه اعتیاد، دسته‌بندی می‌شوند؛ تعریف‌های متفاوت و متعددی دارند. بعضی از آنها به کمپ معرفی می‌شوند، بعضی درمان موقت دارند یا به واحدهای  TCمعرفی می‌شوند. این اطلاع‌رسانی لازم است که از طریق شورای هماهنگی موادمخدر به‌عنوان مرکزیت این موضوع، اتفاق بیفتد. برای نمونه، مطالعات میدانی پلیس و نیروی انتظامی، در سال ۸۵ و ۸۸، در استان یزد از طریق دوستان دانشگاهی و حوزه فرهیختگان، یک کار مطالعاتی از اجرای طرح‌های مواد مخدر استان، انجام شد که نتیجه رضایت بخشی برای فرهیختگان و اندیشمندان و مطالبه‌گری‌های این عزیزان در خصوص اجرای مستمر و هرچه بیشتر طرح‌های جمع‌آوری معتادان را به همراه داشت.
از سال گذشته درگیر شیوع بیماری منحوس کرونا و محدودیت‌های جمع آوری معتادین، بودیم. در اوایل، عدم جمع‌آوری معتادین به دلیل شیوع بیماری کرونا و اتفاقاتی که ممکن بود در جمع آوری و نگهداشت معتادین، رخ دهد؛ کار مطالعاتی آماری دقیقی که هر دوره انجام می‌دهند برای امنیت اجتماعی یا ارتقاء احساس امنیت اجتماعی است. همانطور که اعتیاد در جامعه امنیت اجتماعی را خدشه‌دار می‌کند، خیلی از عوامل دیگر نیز می‌تواند این اتفاق را رقم بزند؛ مثل سرقت‌های خرد. این سرقت‌ها مثل سرقت لوازم داخل خودرو، وسایل کوچک در منزل یا مغازه‌ها، سرقت ساختمان‌های نیمه‌ساز، می‌تواند احساس امنیت را در مردم کاهش دهد. زمانی‌که مقايسه آماری انجام می دهيم، ارتباط مستقيمی ميان اجرای طرح‌های جمع‌آوری معتادين و كاهش سرقت‌های خرد مشاهده می‌كنيم. زمانی‌که آمار‌ها را در نمودار تعریف می‌کنیم، بطور مشهودی متوجه می‌شویم هرگاه كاهش جمع‌آوري معتادان را داشته‌ايم، به‌طرز چشمگيری با افزايش سرقت‌های خرد، مواجه بوديم. از ابتدای سال ۱۳۹۹ كه به‌علت پروتکل‌ها، كاهش اجرای طرح‌ها را داشتيم اما بعد از آن با سنجيدن تدابير ديگری‌، مجدد اجرايي شدن طرح‌ها استمرار خود را پیدا کرد وشاهد آن هستیم که هرگاه درصد افزایش اجرای طرح‌ها، دستگیری معتادین متجاهر و تحویل آنها به حلقه بعدی پروسه درمانگری اتفاق بیفتد، کاهش سرقت‌های خرد و افزایش کشف سرقت‌های خرد را شاهد هستیم که می‌تواند در ارتقاء احساس امنیت اجتماعی موثر باشد و مردم این امیدواری را داشته باشند که می‌توانند جامعه‌ای عاری از مخاطرات اجتماعی داشته باشد. اما اگر اين حلقه و زنجيره درمان در طرح‌های جمع‌آوری موثر و كامل طی نشود، اين اقدامات اجرايي پليس می‌تواند هميشه ادامه داشته باشد وخيلي از معتادان در اين چرخه تكرار می‌شوند. البته طرح‌هایی که درحال حاضر در حوزه درمان اجرا می‌شوند طرح‌های خوبی است. بنده يك پيشنهاد دارم، باتوجه به مطالعاتی كه برای اين همايش و خاص اين پيش‌همايش انجام دادم و مقايساتی كه در ساير كشور‌ها بود، در كنار مراكز (TC) كه برگرفته از نمونه‌های خارجی است، می‌توان مراکزی را ایجاد کرد، خارج از این موضوع، با غربالگری مشاورین و متخصصین بهزيستی و دانشگاه علوم پزشكی که معتادین متجاهر به محلی معرفی شوند و آزادانه هر روز صبح میزان متادون لازم یا درمانی که باید اتفاق بیفتد را به‌صورت رایگان، دریافت کنند و به جامعه بازگردند. هزینه‌هایی که الان درمان می‌تواند داشته باشد به معتاد فشار می‌آورد. نتیجه آن را در اتفاقات مختلف که می‌تواند در حوزه امنیت اجتماعی برهم‌زننده باشد شاهد هستیم.

پرسش: به‌نظر شما آیا پلیس هیچ فرض مثبتی در مورد کمک به معتادان، به‌عبارتی کاهش دادن آسیب معتادان برای کاهش آسیب جامعه، راهکارهایی دارد؟
پاسخ: پلیس تمام افراد جامعه را به‌عنوان افراد و انسان‌های موثر جامعه دوست دارد و تمام تلاشش برای ایجاد آسایش و آرامش تک تک افراد جامعه است؛ چه افراد معتاد، چه افراد سالم، چه هر گروهی که در ایح جامعه زندگی می‌کنند و عضو جمهوری اسلامی ایران هستند. طبق بیانات مقام معظم رهبری، سرمایه‌های اجتماعی کشور هستند. نگاه پلیس نسبت به تمام افراد جامعه یک نگاه دوستانه، محبت‌آمیز و دلسوزانه است. اینکه بعضاً طرح‌هایی مثل طرح جمع‌آوری معتادین متجاهر انجام می‌شود، به‌دلیل چرخه سلامت و درمان معتادین اتفاق می‌افتد و همه تلاش پلیس بر این است که جامعه‌ای پر از انسان‌های سالم، توانمند، متعهد و پرتلاش داشته باشیم تا بتوانیم کشوری پیشرو، موفق و بالنده در جهان داشته باشیم. بحث دوم؛ همانطور که در ابتدا بیان کردم، پلیس همزمان با اجرای طرح‌های فیزیکی و ماموریتی خود، طرح فرهنگ‌سازی را در دو بخش دنبال می‌کند، اول تحصیل مطالعات، پژوهش، تحقیقات، بررسی‌های میدانی طرح‌ها و نتایج حاصل از اجرای طرح‌ها و دوم آموزش؛ بسیاری از معتادین یا افرادی که به اصطلاح آسیب پذیر یا در معرض خطر می‌شناسیم، شاید به‌دلیل عدم آگاهی یا آگاهی اندک نسبت به موضوعات، دچار آسیب می‌شوند یا در معرض آسیب قرار می‌گیرند. این بخش را پلیس هرچند در تعریف نقش دستگاه‌ها، نقش فرهنگی و آموزش و برای سایر دستگاه‌ها پررنگ تر می‌داند اما پلیس خودش را به دلیل آن محبت، علاقه‌اش به همه افراد جامعه و اینکه دوست دارد جامعه پرتلاش و پرتحرک را شاهد باشیم، بحث آموزش‌ها را به طرق مختلفی که عرض کردم دنبال می‌کند و هزینه‌های هنگفت نیز برای آن می‌پردازد. دراینجا شاهد نتایج خوبی در حوزه آموزش‌های دانش‌آموزی و رضایتمندی مدارس و اولیاء آنها دارند. اکنون باتوجه به اینکه در سال ۱۳۹۹، مدارس به صورت مجازی تشکیل شد با پیگیری‌ها و همکاری‌هایی که مجموعه آموزش و پرورش داشتند، محتواهای آموزشی را در کانال‌های اپلیکیشن شاد، بارگذاری می‌کنیم؛ هم برای خانواده‌ها و هم برای دانش‌آموزان. تمام تلاش ما بر این است که جوانان و خانواده‌هایمان، درگیر این موضوع نشوند. چرا که هرچه امنیت اجتماعی افزایش پیدا کند، بالندگی، رشد و رفتارهای موثر در افراد نیز رشد و افزایش خواهد داشت.

پرسش: آیا در برنامه های فرهنگی‌تان آموزش‌هایی برای معتادین نیز وجود دارد یا خیر صرفاً برای برنامه‌های پیش از اعتیاد است. به‌عنوان مثال برای دانش‌آموزان، آیا برنامه‌هایی وجود دارد که به آنها بگوییم، اگر اشتباهی انجام داده‌اید و به دلایلی وارد عرصه اعتیاد شدید، چگونه از این عرصه بیرون بیایید یا کمی آن را کنترل کنید و آسیب‌ها را کاهش دهید؟
پاسخ: دقیقا این موضوع در حوزه معاونت اجتماعی دیده شده. ما مرکز مشاوره آرامش را داریم که ارائه خدمات مشاوره رایگان، به خانواده‌ها دارد. در کلانتری‌ها خدمات مشاوره ارائه می‌دهند. این مشاورین با برنامه‌هایی که در حوزه آموزش مساجد، ادارات و محیط‌های مختلف حضور پیدا کرده و با افراد یا خانواده‌هایی که احساس می‌کنند افراد خانواده‌شان درگیر اعتیاد شدند و می‌خواهند خارج از روال‌های فیزیکی انتظامی مشاوره و آموزش را دنبال کنند که چگونه فرزندشان در خطر نباشند، ارتباط می‌گیرند. افراد می‌توانند با مراجعه به کلانتری‌ها، مشاورین ما و همچنین مرکز مشاوره آرامش که اکنون با‌توجه به بیماری کرونا، به‌صورت تلفنی و حضوری مشاوره می‌دهد و مردم رضایتمندی خود را اعلام کردند. نه تنها در استان یزد بلکه در سطح کشور این اتفاق رقم می‌خورد و یکی از تلاش‌های اصلی فرماندهی محترم ناجا است تا مدیریت کیفیت را در کلانتری‌ها رقم زده که یکی از آیتم‌های آن، دفاتر مشاوره در کلانتری هاست برای ارائه خدمات به جامعه.

مطالب اخیر